De Stichting Natuur en Milieufederaties bestaat dit jaar 25 jaar. Samen maken we ons al 25 jaar sterk voor mooie en duurzame provincies! Dit vieren we met onze twaalf federaties doormiddel van verschillende inspirerende verhalen. Iedere maand gaan we in gesprek met een directeur van een federatie. We staan stil bij bijzondere momenten uit ons bestaan en kijken naar de toekomst.
28 november 2022
Deze keer gaan we in gesprek met Hans van der Werf, directeur van de Friese Milieu Federatie (FMF). Welke uitdagingen liggen er voor deze federatie en hoe vliegen ze die aan? Hoe vieren ze hun jubileum en wat is de kracht van 25 jaar verbondenheid? Hans geeft antwoord op onze vragen.
Wanneer is jullie federatie opgericht en waarom?
“De FMF is eigenlijk ontstaan uit een samenwerking tussen een aantal oorspronkelijke Friese stakeholders, waaronder Natuurmuseum Fryslân, Bond Friese VogelWachten, It Fryske Gea en de Jagersvereniging. In de jaren 70 ontstonden er meerdere lokale (vrijwilligers) groepen die zich bezighielden met natuur- en milieuvraagstukken. Veel mensen maakten zich zorgen over het klimaat en de natuur in de wereld en vooral in Friesland. Vanuit die losse groepen ontstond er een vraag naar een partij die de initiatieven kon ondersteunen, coördineren en verbinden. Zo werd op 28 april 1972 de Milieuraad Friesland opgericht! De naam veranderde later in de Friese Milieu Federatie.
Ik denk dat onze brede en gemêleerde achterban ons als federatie ook echt onderscheidt. We zijn verbonden aan jagers, eierzoekers, sportvissers en natuurbeschermers. En dat zijn eigenlijk ook de mensen die de (toenmalige) milieuraad hebben opgericht. Inmiddels bestaan we alweer 50 jaar!”
Voor welke uitdagingen staat Friesland momenteel op het gebied van natuur en milieu?
“Er zijn momenteel drie grote uitdagingen waar we ons op focussen. De eerste is landbouw, de tweede is het gedrag en de impact van de Friese inwoners op hun ecologische voetafdruk en de derde is de impact van klimaatverandering op het landschap (klimaatadaptatie).”
Perspectief voor boer en natuur
“Wij zijn als Friesland een echte plattelandsprovincie. Landbouw is daarom een heel belangrijk onderwerp voor ons. De landbouwtransitie, weidevogels en veenweide gaan hand in hand met elkaar. We roepen al jaren dat het hier niet goed mee gaat. Zo hebben we de afgelopen jaren de komst gezien van veel megastallen, waar we helaas onvoldoende in staat zijn geweest om dat te keren of te voorkomen. Maar er is hier momenteel wel een verandering aan de gang. Je merkt nu echt dat de wal het schip keert. De landbouw loopt keihard tegen een grens aan van wat er ecologisch en economisch mogelijk is. Dat is momenteel een van de grootste uitdaging voor ons. Het is voor ons niet de vraag of de transitie nodig is, maar hoe die mogelijk is.
Wij zetten ons hierbij bewust niet (meer) in tegen uitbreidingen van stallen of vergunningen, maar richten ons vooral op een uitkomst die voor alle betrokken partijen positief is. Voor ons is de opgave vooral: ‘Hoe kunnen wij de boeren samen met natuur perspectief bieden’. In Friesland is er relatief veel extensieve veeteelt. Deze extensieve boeren doen aan klein natuurbeheer en het behoud van weidevogels. Wij proberen met dat soort boeren, die echt met natuur bezig zijn, te kijken naar verdienmodellen. Dit in de vorm van bijvoorbeeld CO2-verwaardering of agriforestry, kortere ketens, maar ook kostenbesparing door het hebben en onderhouden van een gezonde bodem. Die bodem is essentieel voor een boer en wanneer die uitgeput is zou de boer op termijn moeten stoppen. Wij vinden dat als je perspectief wil bieden dat het plat gezegd geld moet opbrengen.”
Bewoners
“We kijken als federatie ook naar de bewoners van Friesland. We kijken niet alleen naar onze leden en partners, maar we proberen ook het gedrag en de ecologische voetafdruk van de Friese inwoners positief te beïnvloeden. Dat loopt al aardig, maar als je kijkt waar we staan en waar we naartoe moeten, dan is de opgave gigantisch. Onze ecologische voetafdruk is nog veel te hoog. En als je aan anderen wilt vertellen hoe het moet, dan moet je eerst bij jezelf beginnen”
Klimaatadaptatie
“We merken steeds vaker dat we midden in de klimaatverandering zitten. Hetere zomers, stortbuien, droogte, ga zo maar door. De vraag aan ons is: ‘hoe gaan we daar mee om?’. Klimaatadaptatie door ruimtelijke inrichting betreft natuurlijk vooral de overheid en waterschappen. Wij proberen hen vooral te stimuleren om klimaatadaptatie te verwezenlijken door de natuur zo veel mogelijk z’n gang te laten gaan en niet alles kunstmatig proberen af te dwingen.
Een voorbeeld hiervan is het creëren van natuurlijke klimaatbuffers waarin de natuur de drager is. Zo worden veenweidegebieden bijvoorbeeld steeds droger door klimaatverandering. Hierdoor houdt het minder CO2 vast en is het minder vruchtbaar voor de boeren. Volgens ons moet je dit natuurlijker nat laten worden en minder landbouwkundig ontwateren. Daar zijn we proactief mee bezig. We kijken nu vooral hoe we hieraan een verdienmodel kunnen hangen zodat het interessant wordt voor andere om hier ook zo mee bezig te zijn.
Daarnaast kijken we continue naar manieren om steeds klimaatadaptatiever te worden. Een ander concreet voorbeeld hiervan is het project ‘Bosk’ in Leeuwarden. Met een wandelend bos hebben we in Fryslân laten zien wat voor verschil bomen in de stad maken. Dit was een project waarmee we een wandelend bos hebben gecreëerd. We hadden bomen in bakken gepland en die bomen in een bepaalde route door de stad heen geplaatst. Hierdoor konden mensen merken dat als je deze route liep of fietste hoeveel natuurlijker het aanvoelt, maar ook hoeveel warmte dat scheelt.”
“De landbouw loopt keihard tegen een grens aan van wat er ecologisch en economisch mogelijk is. Dat is momenteel een van de grootste uitdaging voor ons.”
Hans van der Werf
Wat betekent de landelijke samenwerking voor de Friese milieu federatie?
“Per definitie: ‘je kunt het niet alleen’.”
“Wij als federaties zijn in vergelijking met overheden en bedrijven aardig klein. Maar toch, als je alles bij elkaar optelt werken we in totaal met 80-90 mensen. Kijk daarnaast dan ook nog eens naar alle verbonden partijen, partners en vrijwilligers, dan zijn we echt wel een groep waarmee we impact kunnen realiseren. De samenwerking is naar mijn idee vooral sterk om massa te creëren en is daarmee ook echt essentieel.
Daarnaast leren we ook veel van elkaar. Wij willen als Friese milieu federatie graag ontwikkelen en aan de voorkant zitten. Hiervan passen we veel toe in onze eigen provincie, maar we kunnen niet alles uitrollen. We delen inzichten en mogelijke plannen met andere federaties en zij met ons. Zo beperken we ons niet tot de provinciale grenzen en ontstaat een kruisbestuiving.
Het is ook simpelweg leuk om van elkaar te leren. Ik probeer dat dan ook te stimuleren. Zo ben ik morgen in Lelystad en vorige week zat ik in Amsterdam. Samenwerken inspireert!”
In 2022 bestond de friese milieufederatie 50 jaar. Hoe hebben jullie dit gevierd?
“We vieren ons jubileum het hele jaar! Een jaar lang organiseren we elke maand een ludieke activiteit. Daarbij willen we niet alleen terugkijken naar wat we de afgelopen 50 jaar hebben gedaan, maar vooral samen het gesprek aangaan over de toekomst van Friesland. Zo zorgen we ervoor dat we uit alle activiteiten nuttige informatie halen. We hebben een klimaatgedeputeerde aangesteld die het hele jaar alle activiteiten volgt. Zij zal alle informatie bundelen in een toekomstagenda, die we vervolgens op 14 december zullen presenteren.”
Op welke manier helpt de Nationale Postcode Loterij jullie verder met jullie missie?
“De samenwerking is natuurlijk heel bijzonder. Wat het belangrijkste is dat het geld dat wij van hen krijgen een hele aanjagende functie heeft. Het wordt gebruikt als cofinanciering en om dingen echt op te pakken waar een ander nooit voor zou betalen. Je creëert daar heel veel bewegingen mee.
Wat we erg waarderen is dat het gericht is op impact. De Nationale Postcode Loterij wil vooral dat er echt iets gebeurd met het geld. En wij zijn er natuurlijk gigantisch blij mee dat de loterij ons daar bij helpt. Onze subsidiestromen zijn vaak gekoppeld aan een heel concreet project. Hierbij moet je dan veel tijd besteden aan het verantwoorden van je acties. Maar we zijn er niet om boekjes te maken, dat is maar een afgeleide. Wij zijn er vooral om beweging te creëren, om onze ecologische voetprint naar beneden te krijgen en de biodiversiteit te herstellen.
Een goed voorbeeld is het opzetten van de energieloketten. De loketten hebben ons echt geholpen in het verkrijgen van positie. Dit was vooral gericht op het verder helpen van kleinere initiatieven, waar overheden eigenlijk geen oog voor hadden/hebben. Die wilden zich veel meer focussen op grotere dingen. Die kleine initiatieven die werden eigenlijk een beetje vergeten. Maar met die energieloketten hebben we het een stuk meer op de agenda gekregen. Zo hebben we veel energie coöperaties kunnen helpen, maar ook het thema participatie en Bottum-up denken een plek gegeven in het maatschappelijk debat.”
Wat wil je anderen graag meegeven voor de toekomst?
“Onze opgave de komende jaren is: hoe kunnen we mensen, partijen en initiatieven aan ons verbinden. Zodat we die brede beweging gaan creëren als netwerkorganisatie. We willen het laagdrempelig maken voor mensen om een actieve bijdrage te leveren door als spil connecties te maken.
Hiernaast moeten we ook goed in de gaten blijven houden of het tempo er goed inzit en bedrijven en overheden daarop aanspreken. Dus de vinger aan de pols houden. Zo merk je dat er bedrijven zijn die heel erg op één ding focussen, zoals CO2-reductie. In basis natuurlijk heel goed dat ze zich hier mee bezighouden. We zullen daar nooit op tegenzijn, maar vaak wordt dit gedaan met een eenzijdige benadering waardoor andere aspecten zoals natuur en landschap soms nog worden vergeten. Hier moeten we voor waken.
Ik denk vooral dat wij als Natuur en Milieufederaties in de aankomende tijd keihard nodig zijn. We staan eigenlijk pas aan het begin als je kijkt waar we naartoe willen. Als directeur kan ik je wel zeggen dat de markt en de overheid in beweging zijn. Het is aan ons om dat de goede kant op te krijgen.”
Met dank aan de Nationale Postcode Loterij 